مطالعه فیزیک کنکور || تکنیک ها و ترفندها

اندر مصائب فیزیک!

در رشته های ریاضی و تجربی، فیزیک یک درس کلیدی است که به تصور عموم دانش آموزان، جز دروس دشوار است. به همین علت خیلی ها بی خیال آن شده و به درصدهای کم در این درس قانع می شوند. به همین خاطر افرادی که درصدهای بالایی در این رشته کسب می کنند عموما رتبه های خوبی کسب می کنند. در این پست با هم به بررسی این دروس می پردازیم و به شما این مژده را می دهیم که اگر فوت و فن فیزیک و نحوه ی مطالعه فیزک را یاد بگیرید جز آسان ترین درس های کنکور برایتان می شود. اگر به درک درست و کافی از فیزیک برسید پاسخ به سوالات آن به مراتب از ریاضی و شیمی آسان تر خواهد بود.

چرا فیزیک به تصور اکثریت درس سختی است؟

یکی از مهمترین علل اینکه دانش آموزان با این درس مشکل پیدا می کنند به نحوه ی مطالعه شان در این درس بر می گردد. اگر تنها با دید حفظ کردن فرمول و مطالعه ی سطحی جلو بروید احتمالا به مشکل بر می خورید. در این حالت وقتی سوالات دچار کمی تغییر می شوند، به علت نفهمیدن سوال، توان پاسخگویی را از دست می دهند. از طرفی تکیه بر یک فرمول که ممکن است در حالت های خاص به درد بخورد، تنها در بخش کمی از سوالات به کار می آید. اولین و مهمترین چیز در فیزیک این است که شما بفهمید و درک کنید، برای مثال وقتی صحبت از انرژی جنبشی می شود، قبل از اینکه رابطه ی آن را بدانید، با خود مرور کنید که این انرژی چیست، چرا یک توپ در حال حرکت انرژی جنبشی دارد، این انرژی به چه عواملی می تواند بستگی داشته باشد، حالا که می دانیم انرژی جنبشی به جرم و سرعت جسم بستگی دارد، اگر جرم توپی دو برابر شود، انرژی جنبشی آن چند برابر می شود، اگر سرعت آن دو برابر شود، انرژی جنبشی آن چند برابر می شود. دائم باید در ذهنتان در مورد مبحثی که مطالعه می کنید، کنکاش کنید، از خود بپرسید اگر توپی از ارتفاعی رها شود، با گذشت زمان انرژی جنبشی آن چه تغییری می کند، خب از قدرت تخیلمان استفاده کرده و تصور می کنیم که توپی را به ارتفاعی برده و آن را رها می کنیم، تجربه و احساس ما می گوید که هر لحظه سرعت توپ بیشتر شده، در نتیجه انرژی جنبشی آن افزایش می یابد. اگر احساس را با مسائل فیزیکی مخلوط کنید، حتما این درک فیزیکی به کمکتان می آید. در ادامه سوالاتی از کنکور را بررسی می کنیم که تنها با احساس و درک فیزیکی و تخیلمان قابل حل هستند.

فیزیک و ریاضیات

فیزیک کنکور وابستگی زیادی به ریاضیات نداشته و عمده سوالات آن با چهار عمل اصلی (ضرب و تقسیم و…) قابل حل است. تنها در سوالات معدودی، تجزیه ی بردارها و نسبت های مثلثاتی ساده هم دخیل می شوند. در برخی از سوالات سرعت شناسی نیز بحث مشتق و انتگرال به طور خیلی ساده مورد استفاده قرار می گیرد. بنابراین نگران یادگیری مباحث ریاضی مورد نیاز برای فیزیک نباشید.

نکته ی اول در مطالعه ی فیزیک: استفاده از احساس، تخیل و درک فیزیکی

همان طور که گفتیم، استفاده از احساس، درک فیزیکی و تخیل در درس فیزیک نقش مهمی دارد. خوبی این درس این است که بر خلاف ریاضی که بیشتر تئوری است، با مسائل ملموس و فیزیکی روبه رو هستیم که درکشان راحت تر خواهد بود. از حس تجربی خود به درستی استفاده کنید و در برخی از سوالات خود را در حالتی تصور کنید که در حال انجام آزمایش مربوط به مسئله هستید. وقتی در مسئله ای گفته می شود که راننده ای مانعی را می بیند و ترمز می کند و در فاصله ی x از مانع متوقف می شود، خودتان را به عنوان راننده تصور کنید که ابتدا مانعی را می بینید و از لحظه ی دیدن تا ترمز گرفتن زمان کوتاهی (مثلا 0.5 ثانیه) طول می کشد. پس در این فاصله نیز خودرو چند متری جابه جا می شود. سپس با ترمز گرفتن، سرعت آن کم می شود تا به صفر برسد. این تصور و تخیل به شما کمک می کند که بدانید، زمان عکس العمل شما در حل مسئله مهم است، سرعت خودرو و فاصله از مانع مهم هستند. اینکه با چه شتابی سرعت خودرو کاهش می یابد نیز مهم خواهد بود. سپس این درک و احساس به شما کمک می کند که از فرمول های درستی برای حل مسئله استفاده کنید. حل چند نمونه سوال و تست به شما کمک می کند که به مهارت درک و حل مسئله برسید و دیگر هرچه سوال مشابهی را ببینید، به سرعت و با تسلط کامل آن را حل کنید. برای مثال به تست زیر که در کنکور 98 رشته ی ریاضی آمده توجه کنید:

پاسخ:

برای پاسخ به این سوال می خواهیم از احساسمان استفاده کنیم. فرض کنید که روی یک ترازو درون آسانسور هستید. در ابتدا که سرعت صفر است، وزن شخص با آنچه ترازو نشان می دهد برابر است. همزمان که آسانسور به سمت بالا حرکت می کند و سرعت آن افزایش می یابد، به خاطر اینرسی، شما تمایل دارید که در حال سکون باقی بمانید اما آسانسور با تمام قوا تلاش می کند شما را بالا ببرد. به همین خاطر شما به ترازو بیشتر از نیروی وزنتان نیرو وارد می کنید و ترازو وزن بیشتری را نشان می دهد. حال فرض کنید که در طبقه ی 10 در حال سکون هستیم. وقتی آسانسور شروع به حرکت به سمت پایین می کند و سرعت آن افزایش می یابد، انگار زیر پای شما خالی شده و نیرویی کمتر از وزنتان به ترازو وارد می شود. حال اگر حین حرکت به پایین، حرکت آسانسور کندشونده شود، شما تمایل دارید که با همان سرعت به پایین بروید اما آسانسور تمایل به ایستادن دارد. پس شما به ترازو نیرویی بیش از وزنتان وارد می کنید. بنابراین در حالت تندشونده به سمت بالا یا کندشونده به سمت پایین ترازو وزن شخص را بیش از حالت سکون نشان می دهد.

همین اتفاق در شتاب گیری خودرو یا ترمز گیری اتفاق می افتد. تصور کنید که چه موقع به صندلی فشرده می شوید و چه موقع به جلو پرتاب می شوید؟

نکته ی دوم در مطالعه ی فیزیک: مرور و بازگویی مطالب

بعد از اینکه یک مبحث فیزیک را به خوبی درک و احساس کردید، باید در ذهن خود توانایی کنکاش یک مسئله یا موضوع را داشته باشید. برای مثال اگر حرکت جسم روی سطح شیبدار را مطالعه کردید، بدون اینکه به کتاب یا جزوه نگاه کنید، برای خودتان توضیح دهید که به یک جسم روی سطح شیبدار چه نیروهایی وارد می شود، جهت هر کدام چگونه است، چه طور نیروها را تجزیه کنیم و… طوری که انگار معلم هستید و قرار است به دانش آموزان خود مباحث را آموزش دهید. اگر به تسلط خوبی در این درس رسیده باشید بدون بازکردن کتاب، می توانید به راحتی مباحث را یادآوری کرده و به عنوان معلم، مطالب را بازگو کنید.

نکته ی سوم در مطالعه ی فیزیک: تقویت مهارت ذهنی و به خاطر سپردن فرمول ها

درک مسائل فیزیک باید با به خاطر سپردن فرمول ها و رابطه های اصلی باشد، فرمول هایی که در کتاب برای هر مبحث ذکر می شوند. این فرمول ها ابزاری برای حل مسئله هستند که باید آن ها را به خاطر سپرد. همه ی روابط را باید در ذهن خود مرور کنید تا به خوبی یادتان بماند. برای حفظ کردن فرمول ها می توانید، آن ها را با صدای بلند و با آهنگ خاصی بخوانید تا به قولی ملکه ی ذهنتان شود. در کنکور معمولا چندین سوال به گونه ای مطرح می شوند که حل آن ها با دانستن فرمول به تنهایی امکان پذیر است. این سوالات را می توان به طور ذهنی و در کمتر از 20 ثانیه پاسخ داد. برای مثال به تست زیر که در فیزیک کنکور 98 رشته ی ریاضی مطرح شده، توجه کنید:

پاسخ:

برای حل این سوال به طور ذهنی کافی است بدانید که اگر تکانه یک گلوله از 20 به 22 رسیده یعنی سرعت آن به نسبت این دو عدد یعنی 1.1 برابر شده و چون انرژی جنبشی با مجذور سرعت رابطه دارد، پس 1.1 به توان دو رسیده که می شود 1.21 در نتیجه انرژی گلوله 21 درصد افزایش یافته است. اگر به تسلط خوبی رسیده اید کل این فرایند را می توانید در ذهن خود و در کمتر از 20 ثانیه انجام دهید.

سوال کنکور تجربی 98 نظام جدید:

پاسخ:

با توجه به ثابت بودن دبی طبق قانون پیوستگی، دبی در دو نقطه برابر است و دبی برابر سرعت در مساحت است، چون سطح مقطع در نقطه ی A، 4 برابر نقطه ی B است، برای ثابت بودن دبی باید سرعت در نقطه ی A یک چهارم (0.25) نقطه ی B باشد تا دبی ثابت بماند.

همچنین بخوانید: انتخاب رشته دانشگاه